Pasient- og brukarombodet er uroa over om sjuke, eldre får oppfylt sin lovfesta rett til forsvarlege, naudsynte og verdige tenester i kommunen.
Mange har vorte rysta over tilhøva i eldreomsorga etter NRK Brennpunkt sin dokumentar. Den viser sjuke, eldre pasientar som openbert ikkje er i stand til å ta vare på seg sjølv, og som ikkje får den helsehjelpa dei treng og fortener. Dette er ei svært sårbar gruppe menneske som ofte verken har ressursar eller høve til å ta opp si eiga sak. Vi høyrer mange pasientar seie at ein skal vere frisk for å vere sjuk. Pasient- og brukarombodet møter pasientar, brukarar og pårørande som fortel om ein kamp for å få oppfylt sine rettar.
Eldre som er åleine er særleg utsett
For å få oppfylt rettane er det ein føresetnad at ein kjenner til desse. I det minste at ein har ein eller fleire gode hjelparar, anten pårørande eller profesjonelle. Pasient- og brukarombodet er uroleg for dei som ikkje kjenner sine rettar, eller har nokon som kan hjelpe. Sjølv om all informasjon er offentleg tilgjengeleg betyr ikkje det at alle klarer å tileigne seg denne. Mange manglar den naudsynte digitale kompetansen som vert kravd for å henge med. Vi er særleg uroa for sjuke, eldre personar som bur åleine og ikkje har pårørande tilgjengeleg. Erfaringa vår er at det ofte er pårørande som tek ansvar med å hjelpe den eldre pasienten med å få naudsynt helsehjelp.
Er redde for å klage
Eit oppslag i vår eigen statistikk viser at vi har få saker som gjeld sjukeheim og heimebaserte tenester. Dette seier kun noko om kor mange som vender seg til oss, ikkje noko om korleis situasjonen faktisk er rundt omkring. Med omsyn til omfanget av tenester som kommunane yter, synes vi at vi høyrer frå for få. Vår oppleving er at mange vegrar seg for å klage på kvaliteten på kommunale helse- og omsorgstenester, og vi mistenker det kan vere fordi du framleis er avhengig av å få hjelp frå dei du klagar på. Vi høyrer om pasientar og pårørande som fryktar at konsekvensen av å klage aukar risikoen for å få eit dårlegare tilbod. Andre seier at dei ikkje vil vere til bry, og fryktar å bli opplevd som utakknemlege. Tenestene må ta denne klagefrykta på alvor.
Rett til å seie frå
Pasient- og brukarombodet vil minne om at ein alltid har rett til å klage eller seie frå, både på eit vedtak men også på kvaliteten i tenestene ein mottek. Utan å klage får ein ikkje prøvd saka på nytt, og tenestene får heller ikkje naudsynt tilbakemelding om korleis den einskilde opplever kvaliteten på tenestene. Retten til å klage er ein viktig rettstryggleiksgaranti, og skal mellom anna vere med på å hindre maktmisbruk frå myndigheitene si side.
Pasientar, brukarar og pårørande i Norge har lovfesta rett til å klage. Pasient- og brukarombodet opplever at helsetenestene framleis har mykje å hente på korleis dei imøtekjem klager, og korleis dei nyttar slike tilbakemeldingar for å bli betre.
Utan nære pårørande kan pasienten stå heilt åleine overfor ein kommune som ikkje leverer forsvarlege og omsorgsfulle helse- og omsorgstenester. Dette er ei verkelegheit som fortener langt større fokus, og Pasient- og brukarombodet oppfordrar helsetenesta til å lytte meir til korleis dei dette handlar om har det – nemleg pasientane.
Ingrid Aanderud Sælen
Pasient- og brukarombod i Vestland, kontor Førde